تجلیل از «نگاره‌های شریف» که پاسدار هنر و پرستار فرهنگ بود

به گزارش خبرنگار مهر، آیین «نگاره‌های شریف» ویژه برنامه بزرگداشت سیدعبدالمجید شریف‌زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با هدف نکوداشت بیش از سه دهه خدمت صادقانه این هنرمند به هنر ایرانی اسلامی روز چهارشنبه ۲۲ تیرماه در کوشک باغ هنر برگزار شد.

سید محمد مجتبی حسینی دبیر فرهنگستان زبان و ادب پارسی در ابتدای این برنامه که اجرای آن به عهده علی درستکار بود، ضمن قدردانی از مقام هنری و فرهنگی عبدالمجید شریف زاده با قرائت نوشته‌ای از این پژوهشگر شناخته شده کشورمان قدردانی کرد.

قدردانی از پیشینه فرهنگی هنری شریف‌زاده در عرصه‌های مختلف هنری و حوزه میراث فرهنگی، تاکید بر انتقال تجربیات این پژوهشگر در حوزه‌های مختلف دانشگاهی و پژوهشی از جمله نکات مهمی بود که حسینی در متن توصیفی خود درباره عبدالمجید شریف زاده به آن اشاره داشت.

متن کامل دل‌نوشته مجتبی حسینی با عنوان "بر یک عهد و یک میثاق" به این شرح است؛

ده سالی از استخدامش می‌گذشت و من، هنوز نو قدم و نو قلم بودم که دست تقدیر بنایِ آشنایی‌مان را پی‌افکند. جوانی مُصفا که نمی‌دانستم با آن قدِ خدنگ، معصّا چراست! گُردانه می‌خندید و چهره‌اش چنان می‌نمود که رستمی است در کارِ خود.

آن سال‌ها "هنر ایران" ماهنامه‌ای از گروه نشریات "موسسه مطبوعاتی ایران"، شب و روز من بود و خواب و خوراکم؛ و آن روزها کسانی‌که بتوانند از هنر بگویند و بنویسند، بسیار نادر. باید به جورِ چراغ، جاده‌ای بر می‌افروختی به جُستن، و در آن بیابان، "شریف‌زاده" واحه‌ای بود آباد و آسوده. آباد؛ از فضلی که آموخته و اندوخته بود و آسوده؛ از آنکه در بذل داشته‌ها، هیچ دریغش نبود.

شیفته‌ی هنرِ ایران بودم، هنرهای اصیل، هنرهایی که آداب و سُننی داشتند اما آن جانِ شیفته، به تقلید دل نداشت، چرا که پیروی کورکورانه را خلاف شآنِ هنر و هنرمند ایرانی می‌پنداشتم.طرفه آنکه اکثریتِ در دو سویِ این بام یا مقلد بی‌چون و چرا می‌خواستند و یا منکِر بی‌چون و چرا می‌پروردند. اگر نبودند انگشت شمارانی که با شناخت در میانه نایستاده بودند گمان می‌بردم شاید، که من، بر جهلِ جوانی ام که میلم به افراط و تفریط نیست!

و "مجید" ما از آن دست بود که با سلیقه‌ی سامان یافته‌اش نه فقط نگارگری را که تمام هنرهای ایرانی را به کُنه و کُنیه می‌دید و سره و ناسره‌اش را خوش می‌پرداخت و با بیان صریحش می‌سرود و می‌ستود. ظرفیتی که آشنایی و صمیمیتش با ادب فارسی و واژگان جادویی‌آن، متمایزش می‌کرد.

امروز را مبین، که جوانان برآمده‌اند، مشتاق و کاردان و به هر دشواری و درد، کارگاهی را بر پا کرده‌اند و در این مال‌هایِ مفصلِ تهران و در این دو سال که سَموم کرونا حوصله‌ی انسان‌ها سوخت، در جهان مجازی، سوق‌ها و بازارها ساخته‌اند برای آثار هنری ملهَم از سنت و صناعت دستی. بیست سال پیش، چندان

مهجوری و غربت، غباری بر رخِ همین هنرها بود که تنها حفظِ سایه‌ای از آن هم رویا می‌نمود، درست همان تعبیر حافظانه‌ی نگاهبانی لاله در رهگذار باد….

من خود به چشم خویشتن گواهم که در این دو دهه هر جا فرصتی می‌یافت _هرچند دور و دیر_ از خود می‌کاست که به احیای آگاهانه‌ی سنتهایِ هنری و رواجِ هنرهای ایرانی، بیفزاید. عمر می‌گذاشت که بگوید و بقبولاند که باید راهی گشود، گامی برداشت، در علم و در عمل، و اگر دعوی کند اکنون که در رونق امروزینِ هنرهای سنتی، سهمی در خور دارد، وه که گزاف نیست.

بیهقی گفت: "مردان را جهد باید کرد که یک‌بار وجیه گردند و نامی" و مگر می‌شود به جهدِ جانانه وجاهتی دست ندهد. سالهاست که افزون بر نام پژوهشکده هنرهای سنتیِ میراث، نام هنرهای سنتی و "شریف‌زاده" ملازمتی شریف دارد و هر که در صحن هنر حیاتی دارد می‌داند که او معلم‌وار به پاسخ مهیا نشسته است و اگر سوال، سوال باشد، بیش از پرسشگر، چشمان او برق می‌زند و گرم پاسخ می‌شود ریز ریز و به شرح.

سیدعبدالمجید شریف‌زاده پس از قریب چهل سال کار و سی و دو سال فعالیت رسمی، از آن مصطبه باز نشست تا مجال داشته باشد که دوباره بال بگشاید.

فراموش کرده‌ایم گویا که ایران اگر ایران است اثر سلسله‌ای مستمر و مستحکم است، سلسله‌ای که بزرگ‌ترها، کوچک‌ترها را در سایه می‌پرورند و می‌آموزندشان که شما هم به روزِ تموز سایه‌ی دیگری باشید. چنانکه او به گرمی و لطف برای من برادر بود و برای جوانانِ پس از من هم برادر و حامی و صمیمی....‌

فراموش کرده‌ایم گویا که می‌توان با همین مجال تنگ و قواعد خشک اداری تدبیری به‌کار بست تا استمرار تجربیات و رای صاحب‌نظران در قالب‌های مقدور از حرکت و نفس نایستد.

بگذریم، رفیق ما حالا با کشکولی مرصع از تجربه‌ها، سبک دوش به عهد و میثاقش ادامه خواهد داد که باز نشستگی و فراغت از هنر و در هنر بی معناست.

گاهی مناسبت‌ها فرصت‌اند. فرصتِ مغتنمِ مرور خاطره‌ها، و مجالِ مادرانه‌ی باز زیستنِ زندگی‌ها. مجلسِ "نگاره‌های شریف" بهانه‌ای شد تا دفتری بیست و دو سال را ورق بزنم و لابلای هشت‌هزار صفحه‌اش تصاویری را نظاره کنم و از دیده‌ها و شنیده‌ها بگویم.

امروز می‌بینم که دستِ تقدیر آن دیدار نخستین را به اتفاق رقم نزد، بیست و دو سال هم‌چراغی نشان می‌دهد که ما از هم بازنشسته نخواهیم شد حتی پس از سی سال و بیشتر. نشان می‌دهد که کاغذهای ترمه‌ی دفتر ما از جنسِ مَوَدّت بوده‌اند و خاطره‌ها گواه راستی‌اش. دوستی ما امروز مصداق قول پیشوای مهربانان و خورشید خراسان است که فرمود: "دوستیِ بیست ساله، خویشاوندی است"

از شریف‌زاده پاسدار هنر تا شریف‌زاده مدیر فرهنگ

محمد علی رجبی دوانی رئیس گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر نیز در این مراسم بیان کرد: عبدالمجید شریف زاده در شرایطی وارد مجموعه میراث فرهنگی شد که در تنگناهای زیادی قرار داشتیم. بنابراین من برای او کلمه پاسدار را به کار می‌برم که پاسداری کرد. پاسدار وظیفه اش فقط نگهبانی نیست. پاسدار شخصی است که وقتی از جایی و چیزی پاسداری می‌کند باید در جهت تعالی آن نیز فعالیت‌هایی داشته باشد. این شرط اول امانت‌داری است که باید در جهت تعالی و رشد باشد. کار فرهنگ هم این گونه است و متاسفانه وقتی دو سازمان صنایع دستی و گردشگری را در میراث فرهنگی ممزوج کردند اتفاقات بدی افتاد. گو اینکه وظیفه میراث فرهنگی جذب گردشگر است و اینجاست که میراث فرهنگی در این حد افول می‌کند.

وی افزود: در این شرایط عبدالمجید شریف‌زاده آمد و مسولیت‌های مختلفی را در این شرایط به عهده گرفت. او با علم به اینکه می‌دانست مدیریت فرهنگی و هنری چقدر سخت و دشوار است عهده دار مسئولیتی شد که استادان عزیزی در این چارچوب حضور داشتند و به اعتقاد من خود اینها میراث فرهنگی این سرزمین بودند که اگر همین عزیزان را تکریم نکنیم دچار اشتباه می‌شویم. دقیقاً در همین جا بود که عبدالمجید شریف‌زاده در دوران مختلف کمبودها و اتفاقات مختلف مانند پاسدار از همه این‌ها نگهداری کرد. کار دومی که وی کرد انتقال امید به هنرمندان پیشکسوت بود. شرایطی که منجر به معرفی تعدادی از جوانان به هنرمندان پیشکسوت و تبدیل به جریانی موثر در این عرصه شد. شرایطی که ای کاش در حوزه‌های آموزش مدیریتی کشور نیز اتفاق می‌افتاد تا ما شاهد ورود آدم‌های تازه وارد و بی تجربه در این عرصه نباشیم.

این مدرس و پژوهشگر هنرهای سنتی در ادامه ضمن قدردانی از تلاش‌های عبدالمجید شریف‌زاده در حوزه‌های مختلف هنر اظهار کرد: عبدالمجید شریف‌زاده فردی متعهد به فعالیت‌های خود بود که تلاش‌های او منجر ورود به رشته‌های آکادمیک در حوزه میراث فرهنگی شد. او به معنای واقعی پاسدار فرهنگ و هنر است و با ایمان چنین کاری را انجام داد. ایمان انسان را نگه می‌دارد و اگر این ایمان در شریف‌زاده نبود، نمی‌توانست در این چارچوب اداری باقی بماند. وی با مدیریت دینی و انقلابی خدمات قابل توجهی در همه حوزه‌ها انجام داد که از آن جمله می‌توان به شورای ارزشیابی هنرمندان هنرهای اسلامی اشاره کرد که می‌بایست همچنان مدیریت آن را به عهده داشته باشد.

رجبی دوانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: امروز صدها نفر از هنرمندان در جایگاه‌های مناسبی قرار گرفته‌اند که می‌توانند به نگهداری هنر خود امیدوار باشند و شریف زاده فردی بود که به عنوان مدیر و پژوهشگر نسبت به استمرار چنین رویکردهایی نهایت تلاش خود را با ایمان و تقوا انجام داد. به هر ترتیب شخصیت عبدالمجید شریف‌زاده باید از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار گیرد، او شخصیتی بود که دائماً در حال ارتقا و آگاهی خود بود. او مدیری موفق و شخصیتی عالی است که در جایی مانند میراث فرهنگی از این کلیدواژه حراست و نگهداری کرد.

وی تصریح کرد: در زمانی که همه در حال فراموش شدن هستند این برنامه‌ها جای قدردانی و تحسین دارد که توانسته‌اند در این شرایط قدرشناس زحمتکشان عرصه فرهنگ و هنر باشند.

قدردانی از هنرمندی که مدیر خوش اخلاقی هم بود

مهدی حجت از مدیران اسبق عرصه میراث فرهنگی نیز در این مراسم گفت: من به این جلسه دعوت نشده بودم و با دلم به اینجا آمدم. اما اگر بخواهم به سهم خودم درباره شخصیت استاد شریف‌زاده صحبت کنم باید بگویم او مجموعه‌ای از مولفه‌های در کنار هم قرار گرفته است که اول به وجه هنرمند بودنش می‌توان اشاره کرد. مطلب مهم دیگر ارتباط او با افرادی است که فعالیت هنری انجام می‌دهند. شریف‌زاده از جمله هنرمندانی بود که با استفاده از داشته‌های علمی و عملی خود در عرصه هنر با هنرمندان همدل می‌شدند. شرایطی که منجر به ایجاد علاقه و صمیمت توسط هنرمندان با یک مدیر هنری می‌شود.

وی افزود: مساله بعدی که درباره عبدالمجید شریف‌زاده می‌توان به آن اشاره داشت، چارچوب مدیریتی و فهم او در این عرصه بود. وی با داشتن چنین ابزار و دانشی بود که خود را به عنوان مدیری موثر و فهیم در حوزه هنرهای سنتی معرفی کرد. مدیری که فقط درگیر احساسات و هیجانات مدیریتی نبود. اتکا به دو ترکیب فهم هنر و آگاهی، او را تبدیل به فردی موثر در عرصه فرهنگ و هنر کرد. البته همه اینها زمانی می‌تواند دربرگیرنده اتفاقات خوبی باشد که آن مدیر اخلاق خوشی داشته باشد و عبدالمجید شریف زاده دارای این ویژگی بود. صفتی که کار هرکسی نیست و او از عهده این کار به خوبی برآمد.

«عدل» و «عمارت» در مدیریت آقای پژوهشگر که «پرستار» هم بود

سید محمد بهشتی رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور نیز در این مراسم ضمن قدردانی مقام فرهنگی هنری عبدالمجید شریف زاده توضیح داد: همه کسانی که در این مراسم حضور دارند، به دعوت دل آمده‌اند. به اعتقاد من شریف زاده نیست او شریف هم هست. شریف زاده از جمله مدیرانی بود که جنس مدیریتی او از جنس «عدل» بود و در سر جای خودش قرار داشت. زمانی که من وارد میراث فرهنگی شدم او در جای خودش بود اما در مقطعی هم او در این سازمان نبود. گویی اینکه دستی را از تن جدا کرده بودند و مدتی هم طول کشید که من متوجه ماجرا شوم و وقتی هم او برگشت دوباره عدل جاری شد.

وی افزود: شریف زاده مدیری بود که علاوه بر به کار بردن واژه پاسدار برای او باید به واژه پرستاری را هم نسبت داد که علاوه بر در نظر گرفتن کلیدواژه‌های عدل و عمارت به پرستاری از هنرمندان نیز توجه زیادی داشت. او مانند باغبانی بود که وقتی به کارگاه‌های هنرهای سنتی می‌رفتیم، مانند یک باغبان به محصولات هنری این باغ پربار توجه می‌کرد. همه این صفات است که او را تبدیل به فردی می‌کند که وقتی نام هنرهای سنتی را می‌بریم حتماً یاد عبدالمجید شریف‌زاده می‌افتیم. او مانند «غزل» و حافظ و «مثنوی» و مولانا است که ما را یاد هنرهای سنتی می‌اندازد. این مقامی است که خیلی باید صبوری و کوشش مستمر برای تحقق آن داشت و بیخود نیست که عمر مدیریتی او در جمهوری اسلامی ایران تا این حد زیاد بود چرا که او در جای درست خودش قرار داشت. او حتی از زمان رسمی مدیریتش که اکنون به درجه بازنشستگی نائل آمده، می‌تواند بیشتر در این مسند حضور داشته باشد. شریف‌زاده به اعتقاد من نمی‌تواند بازنشسته شود و من فکر می‌کنم نسبت این مرد با هنرهای سنتی به همین راحتی‌ها به پایان برسد.

استاد شریف‌زاده تازه کار شما آغاز شده است

سید محمد حسین حجازی مدیرعامل شرکت نوسازی عباس آباد هم در ادامه این مراسم ضمن ابراز خرسندی از برگزاری چنین رویدادی اظهار کرد: تمام آنچه در این مراسم انجام گرفته برآمده از دل است که حداقل برای خودم جلسه بسیار ارزشمندی است که احساس می‌کنم با انسان‌های بزرگ و اندیشمندی نشست و برخاست می‌کنم که گویی در کلاس درس هستند و بنده از آن بهره مند شدم.

وی افزود: ویژگی‌های شخصیتی جناب شریف‌زاده دقیقاً همانند نام این هنرمند است که در قالب انسانی شریف قریب به دو دهه هنرهای سنتی را در مسیر بلوغ و استمرار قرار دادند. جناب شریف زاده هنرمند متعهدی هستند که در احیای هنرهای سنتی تلاش‌های زیادی انجام دادند و من امیدوارم در کنار شما علاقه مندان هنرهای سنتی و استاد شریف زاده بتوانیم در مجموعه اراضی عباس آباد راه را ادامه بدهیم. من فکر می‌کنم کار استاد شریف‌زاده تازه آغاز شده است و حالا فراغت بیشتری دارند که می‌توانیم از وی در اتاق‌های فکر بهره مند شویم. ما هم در این زمینه پیش قدم خواهیم شد و از حضورش استفاده می‌کنیم.

پس از این بخش در حضور مهمانان ویژه مراسم هدایایی به رسم یادبود از طرف مجموعه‌های مختلف فرهنگی هنری به عبدالمجید شریف زاده که به تازگی به درجه بازنشستگی نائل آمده اهدا شد.

عبدالمجید شریف‌زاده متولد ۱۳۳۹ در ساری است که یک دوره از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۶ و یک دوره از سال ۱۳۹۶ تا تیر ۱۴۰۱ ریاست پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی را عهده‌دار بوده است. وی دارای مدرک دکترای پژوهش هنر از دانشکده هنرهای زیبا و کارشناسی صنایع دستی از دانشگاه هنر است. تقویت وجهه پژوهشی و حفظ و احیا مهمترین موضوع شریف‌زاده در دوره تصدی مدیریت پژوهشکده بوده است.

از دیگر مشاغلی که وی عهده‌دار بوده است می‌توان به مدیر کلی توسعه و ترویج صنایع دستی، مدیریت موزه فرش ایران و رییس کمیته ارزشیابی هنرمندان هنرهای سنتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، رییس گروه هنر شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی رشته هنر در پژوهشگاه علوم انسانی اشاره کرد.